चेतन भगत यांचा कॉलम: ‘बळी तो कान पिळी’ या‎ तत्त्वावर चालत आहे जग‎, सॉफ्ट पॉवरचे मिथकही मोडत आहे‎

१. बळी तो कान पिळी : जागतिक व्यासपीठावर‎राष्ट्रांवर नियंत्रण ठेवणारे कोणतेही संविधान किंवा‎सर्वोच्च न्यायालय नाही. शक्तिशाली राष्ट्रांना जबाबदार ‎‎धरण्यासाठी कोणतेही आंतरराष्ट्रीय पोलिस दल नाही. जग‎हे एका जंगलासारखे आहे – जिथे सर्वात शक्तिशाली‎लोक त्यांच्या इच्छेनुसार वागतात आणि बाकीच्यांना‎त्यांच्या इच्छेनुसार वागावे लागते. आज अमेरिका हा‎जगातील सर्वात शक्तिशाली देश आहे, मग तो इतर‎कोणताही देश कितीही अभिमानी, ऐतिहासिक किंवा‎दृढनिश्चयी असला तरी. अमेरिकेच्या पाठिंब्याने‎इस्रायलने इराणवर हवाई हल्ले केले आणि अमेरिकेने‎स्वतःच त्यावर थेट हल्ला केला. इराणकडे आपला निषेध‎नोंदवण्यासाठी कोणतेही खरे व्यासपीठ नाही. जोपर्यंत‎एखाद्या देशाकडे लष्करी, आर्थिक किंवा तांत्रिक शक्ती‎नसते, तोपर्यंत तो जागतिक व्यासपीठावर महत्त्वाची‎भूमिका बजावण्याची अपेक्षा करू शकत नाही.‎

२. मैत्री महत्त्वाची, परंतु केवळ परस्पर‎हितसंबंधांमुळे : इस्रायल हा एक छोटा देश आहे, परंतु‎त्याच्याकडे त्याच्या आकारापेक्षा खूप जास्त शक्ती आहे.‎का? कारण अमेरिका त्याच्यासोबत ठामपणे उभी आहे.‎अमेरिकेतील ज्यू समुदायाचा प्रभाव सर्वज्ञात आहे, परंतु‎तो त्यापलीकडे जातो. मध्य-पूर्वेत अमेरिकेचे धोरणात्मक‎हितसंबंध आहेत – तेल, गॅस आणि शत्रुत्ववादी कट्टरपंथी‎राजवटींचा उदय रोखणे. इस्रायलला त्याचा पाठिंबा या‎हितसंबंधांशी सुसंगत आहे. संबंध केवळ भावनिक नाही -‎त्यात देणगी आणि धोरणात्मक विचारांचा समावेश आहे.‎

३. संयुक्त राष्ट्रसंघ कमकुवत देशांसाठी आहे :‎आपल्याला शिकवले गेले होते की, संयुक्त राष्ट्रसंघ‎जागतिक व्यवस्थेवर नियंत्रण ठेवते. वास्तविकता अशी‎आहे की, ते एका निधीप्राप्त स्वयंसेवी संस्थेसारखे काम‎करते. निश्चितच ते मानवतावादी मदत पुरवते, संघर्षांत‎मध्यस्थी करते व शांतता निर्माण करते – परंतु, सहसा‎छोट्या किंवा कमी शक्तिशाली देशांसाठी. मोठे खेळाडू‎उदयास येतात तेव्हा संयुक्त राष्ट्रसंघ मूक प्रेक्षक बनतो.‎

४. विज्ञान, तंत्रज्ञान, भांडवल व इनोव्हेशन‎जिंकते, मूलतत्त्ववाद नाही : अमेरिका केवळ श्रीमंत‎आहे म्हणून नाही, तर लष्करी तंत्रज्ञानासह तंत्रज्ञानात‎अथक गुंतवणूक केल्यामुळेही शक्तिशाली आहे. हवाई‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎संरक्षण, अचूक क्षेपणास्त्रे, ड्रोन, एआय – कोणीही त्याच्या‎जवळ येत नाही. मानवजातीच्या इतिहासात चांगले‎तंत्रज्ञान असलेली राष्ट्रे नेहमीच वर्चस्व गाजवत आली‎आहेत – गनपावडरच्या शोधापासून ते आंतरखंडीय‎बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांपर्यंत . केवळ श्रद्धा, आवड किंवा‎भूतकाळाच्या गौरवावर अवलंबून असलेली सरकारे‎अनेकदा त्यांच्याच लोकांना मूर्ख बनवतात.‎

५. सॉफ्ट पॉवर हे मिथक : पर्शियन कार्पेट उत्तम‎आहेत. इराणी पाककृती जागतिक दर्जाची आहे. इराणी‎सिनेमाने आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार जिंकले आहेत. परंतु,‎युद्धात यापैकी काहीही महत्त्वाचे नाही. सॉफ्ट पॉवर हा‎शब्द एक ऑक्सिमोरॉन आहे. पॉवर कठीण आहे. आणि‎ती आर्थिक ताकद, लष्करी क्षमता आणि अत्याधुनिक‎तंत्रज्ञानातून येते. इराण-इस्रायल-अमेरिका संघर्षाने‎आपल्याला अनेक धडे दिले आहेत.‎ (ही लेखकाची वैयक्तिक मते आहेत.)‎