- Marathi News
- Opinion
- ‘Black Box Diaries’ A Lonely Woman’s Struggle Diary Divya Marathi Rasik Article By Sameer Gaikwad
समीर गायकवाड7 तासांपूर्वी
- कॉपी लिंक
‘ब्लॅक बॉक्स डायरीज’ ही २०२४ मध्ये प्रदर्शित झालेली, एका पीडित महिलेच्या वैयक्तिक नोंदीविषयीची डॉक्युमेंट्री आहे. जपानी पत्रकार शिओरी इतो यांची ही निर्मिती आहे. सिनेमॅ व्हेरिटे शैलीत निर्मिती केलेल्या या डॉक्युमेंट्रीमध्ये शिओरी यांच्या वैयक्तिक व्हिडिओ डायरी, कोर्टरूम फुटेज आणि गुप्त रेकॉर्डिंग यांचा समावेश आहे.
शिओरी यांनी स्वतःच्या लैंगिक अत्याचाराच्या अनुभवावर निर्मिलेली ही पूर्ण लांबीची डॉक्युमेंट्री त्यांच्या संघर्ष आणि धैर्याचा पट उलगडते. यात शिओरी इतो स्वतःच्या केसचा तपास करतात आणि एका प्रभावशाली व्यक्तीविरुद्ध न्याय मिळवण्यासाठीचा आपला लढा दाखवतात. हा लढा जपानमधील तत्कालीन #MeToo चळवळीचा एक महत्त्वाचा भाग बनला होता आणि त्याने जपानच्या कालबाह्य कायदेशीर आणि सामाजिक व्यवस्थांवर प्रकाश टाकला होता.
शिओरी इतो थॉमसन या २०१५ ला रॉयटर्समध्ये इंटर्न होत्या. तेव्हा त्या पंचवीस वर्षांच्या होत्या. या दरम्यानच त्यांनी ‘टीबीएस’चे वॉशिंग्टन डी. सी. ब्युरो प्रमुख नोरियुकी यामागुची यांची नोकरीच्या संधीबद्दल चर्चा करण्यासाठी भेट घेतली. ही भेट एका हॉटेलच्या खोलीत झाली, जिथे त्यांच्यावर कथित लैंगिक अत्याचार झाला. शिओरी यांनी यामागुची यांच्यावर बलात्काराचा आरोप केला. परंतु, त्याबाबत तक्रार दाखल करताना त्यांना पोलिसांकडून येणाऱ्या प्रचंड अडथळ्यांचा सामना करावा लागला. जपानच्या पोलिस व्यवस्थेने त्यांना सुरूवातीला गंभीरपणे घेतले नाही.
पोलिसांनी त्यांना सांगितले की, यामागुची यांच्याशी तत्कालीन पंतप्रधान शिंजो आबे यांचे घनिष्ट संबंध असल्यामुळे ही केस पुढे जाणे कठीण आहे. या प्रकरणाच्या तपासाला उशीर झाला. शिओरींना अनेक अपमानास्पद प्रश्नांना सामोरे जावे लागले, जसे की तुम्ही त्या रात्री काय परिधान केले होते? मद्यपान का केले होते? वगैरे. वास्तवात पोलिसांनी यामागुची यांना अटक करण्याची तयारी केली होती, पण ऐनवेळी ती रद्द झाली. व्यवस्थेच्या पक्षपाताचा हा अनुभव आल्याने शिओरींनी स्वतःच पुरावे गोळा करायचे ठरवले.
शिओरी यांनी स्वतःच या केसचा तपास केल्याचे डॉक्युमेंट्रीमध्ये दाखवले आहे. त्यांनी गुप्तपणे रेकॉर्ड केलेले ऑडिओ, व्हिडिओ डायरी आणि मोबाइल फुटेज यांचा यात समावेश आहे. २०१७ मध्ये जपानच्या पोलिसांनी यामागुची यांच्याविरुद्ध गुन्हा दाखल करण्यास नकार दिल्याने शिओरींनी सिव्हिल कोर्टात खटला दाखल केला. २०१९ मध्ये टोकियो जिल्हा न्यायालयाने शिओरींना ३.३ दशलक्ष येन नुकसानभरपाई द्यावी, असा आदेश यामागुची यांना दिला. हा निर्णय जपानमधील लैंगिक हिंसाचाराच्या पीडितांसाठी एक ऐतिहासिक विजय मानला गेला. यामागुची यांनी या निर्णयाविरुद्ध अपील केले आणि उलट शिओरी यांच्यावरच अब्रुनुकसानीचा दावा केला. तो २०२० मध्ये फेटाळण्यात आला.
जपानच्या पुरुषप्रधान संस्कृतीत लैंगिक अत्याचाराविषयी उघडपणे बोलणे अत्यंत कठीण मानले जाते. त्यामुळे शिओरींना समाजाकडून टीका, अपमान आणि धमक्या मिळाल्या. परिणामी त्यांचे मानसिक स्वास्थ्य प्रभावित झाले. त्यांना केवळ कायदेशीर अडथळ्यांचाच नव्हे, तर सामाजिक आणि मानसिक दबावांचाही सामना करावा लागला. त्यांचा हा संघर्षच ‘ब्लॅक बॉक्स डायरीज’चा मध्यवर्ती भाग आहे. तो त्यांच्या धैर्याचा, सामाजिक बदलासाठीच्या लढ्याचा आणि जपानमधील लैंगिक हिंसाचाराविरुद्धच्या व्यवस्थात्मक आव्हानांचा पुरावाही आहे.
शिओरींच्या या भावनिक आणि कायदेशीर लढ्यामुळे २०२३ मध्ये जपानच्या बलात्कारविरोधी कायद्यात सुधारणा झाल्या. ही डॉक्युमेंट्री पन्नासहून अधिक आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवांमध्ये दाखवली गेली. तिला ९७ व्या ऑस्कर पुरस्कारांमध्ये सर्वोत्कृष्ट डॉक्युमेंट्री फीचरसाठी नामांकन मिळाले. शिवाय, नॅशनल बोर्ड ऑफ रिव्ह्यूने २०२४ च्या टॉप फाइव्ह डॉक्युमेंट्रीमध्ये तिची निवड झाली. झ्युरिच फिल्म फेस्टिव्हलमध्येही तिला मानाचा पुरस्कार मिळाला.
तथापि, या डॉक्युमेंट्रीविषयी विवादही आहेत. काही जपानी समीक्षक आणि जिज्ञासू व्यक्तींनी यातील काही दृश्ये आपल्या परवानगीशिवाय वापरल्याचा आरोप केला. तसेच, जपानमधील सामाजिक आणि सांस्कृतिक समस्यांवर थेट आरोप करत चित्रण केल्याने अनेकांना ते रुचले नाही. यामुळे जपानमध्ये ही डॉक्युमेंट्री प्रदर्शित होण्यात अडचणी आल्या आणि अद्यापही तिथे तिचे पब्लिक स्क्रिनिंग झालेले नाही. पॅरामाऊंट प्लस, अॅमेझॉन प्राइम आणि अॅपल टीव्ही या ओटीटी प्लॅटफॉर्मवर ही डॉक्युमेंट्री पाहता येईल.
‘ब्लॅक बॉक्स डायरीज’ची दखल जगभराने घेतल्यावर शिओरी इतो यांनी मागे वळून पाहिले नाही. एक झुंजार पत्रकार, आक्रमक लेखिका आणि यशस्वी चित्रपट निर्माती म्हणून त्यांची ओळख तयार झाली आहे. त्यांनी २०१७ मध्ये ‘Black Box’ नावाचे टेबलबुक प्रकाशित केले, ते जगभरातील अकरा भाषांमध्ये अनुवादित झाले. २०२० मध्ये टाइम मॅगझीनने शिओरींचा जगातील १०० प्रभावशाली व्यक्तींमध्ये समावेश केला होता.
जाता जाता… ‘अॅमेझॉन’वरील ‘डार्क विंड्स’ ही सिरीज लवकरच रजा घेतेय. डबल मर्डर मिस्ट्री आणि तपास अधिकाऱ्यांचे परस्परविरोधी स्वभाव याच्या अफलातून चित्रणामुळे तिला हाय रेटिंग मिळाले होते.
(संपर्कः sameerbapu@gmail.com)
