लेणी चळवळीतील त्याग, संघर्ष आणि परिवर्तनाचा इतिहास
लेणी चळवळ ही केवळ सांस्कृतिक चळवळ नसून, ती सामाजिक न्याय व वारशाच्या रक्षणासाठी झटणाऱ्या कार्यकर्त्यांची साक्ष आहे. मागील दोन दशकांहून अधिक काळ, अनेक निस्वार्थी कार्यकर्त्यांनी आपला संसार, आपली स्वप्ने बाजूला ठेवून ही चळवळ जोपासली आहे. सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांमध्ये पायपीट करत, उन्हातान्हात रापलेले चेहरे आणि परिश्रमाने झिजलेल्या हातांनी लेण्यांचा वारसा तळागाळातील लोकांपर्यंत पोहोचवला.
चळवळीचे अज्ञात हिरो
आज सोशल मीडियावर दिसणाऱ्या लेणी चळवळीचा व्यापक विस्तार जरी दिसत असला, तरी मागील दशकातील संघर्ष पूर्णतः वेगळा होता. या चळवळीसाठी जीवाचे रान करणाऱ्या अनेक कार्यकर्त्यांचे योगदान आजही अज्ञात आहे. काही कार्यकर्ते हयात आहेत, तर काहींच्या स्मृती शिल्लक आहेत. या हिरकणी कार्यकर्त्यांनी लेखन, बौद्ध वंदना, अतिक्रमणविरोधी आंदोलन, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांच्या माध्यमातून चळवळीला नवा आयाम दिला.
धम्म प्रचाराचे विविध मार्ग
1. लेखनातून चळवळ: अनेकांनी लेख, स्फुट लेखन, आणि वृत्तपत्रांतून लेणी चळवळीला जागृत केले.
2. बौद्ध वंदना आणि सूत्र पठन: स्थानिकांशी संवाद साधत धम्मकार्य राबवले.
3. अतिक्रमणविरोधी लढाई: कान्हेरी, मागाठाणे, लोनाड, कुडा लेण्यांसारख्या स्थळांवरून अतिक्रमण हटवण्यासाठी झगडले. काहींना तुरुंगवासही भोगावा लागला.
लेणी चळवळ: वारसा आणि जबाबदारी
लेणी चळवळ ही कोणत्याही एका संघटनेची किंवा व्यक्तीची नाही. ही एक लोकचळवळ आहे, ज्याचा उद्देश सांस्कृतिक ठेवा जपून त्यावर बौद्ध धम्माचे संस्कार करणे हा आहे. अनेकांनी स्थानिकांना प्रेरित करत लेण्यांवर आपले अधिकार सिद्ध केले आणि त्या सांस्कृतिक स्थळांवर धम्मकार्य राबवले.
मालकीचा मोह आणि धडा
लेणी चळवळीला चेहरा नसतो. ज्यांनी लोकचळवळीवर मालकी हक्क प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला, त्यांचे अस्तित्व कालांतराने इतिहासातून पुसले गेले आहे. इतिहास साक्ष देतो की चळवळीचे वाहक बनून, तिला पुढे नेणाऱ्यांनाच कायम आदर मिळतो.
—
लेणी चळवळ ही केवळ चळवळ नाही, ती आपल्या वारशाचा आत्मा आहे.
लेणी सांभाळणे म्हणजे इतिहासाचे रक्षण करणे, आणि ही जबाबदारी सर्वांची आहे.
– सूरज रतन जगताप
