आज जगातील अनेक देश भारताच्या ब्रह्मोस क्षेपणास्त्राचे वेडे झाले आहेत, ज्याला ‘ब्रह्मास्त्र’ असेही म्हणतात. या सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्रे खरेदी करण्यासाठी त्यांच्यात स्पर्धा सुरू आहे. या यादीत फिलीपिन्स, इंडोनेशिया, मलेशिया तसेच व्हिएतनामचा समावेश आहे. ब्रह्मोस हे भारत आणि रशियाने संयुक्तपणे विकसित केलेले सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र आहे. हे क्षेपणास्त्र भारताच्या तिन्ही सैन्यात समाविष्ट आहे. आजच्याच दिवशी, म्हणजे 5 मार्च 2008 रोजी, भारताने समुद्रातून जमिनीवर मारा करणाऱ्या ब्रह्मोस क्षेपणास्त्राची यशस्वी चाचणी केली. एवढेच नाही तर भारताचे हे ‘ब्रह्मास्त्र’ सतत अपग्रेड केले जात आहे. त्याची वैशिष्ट्ये जाणून घ्या.
‘ब्रह्मोस’ हे नाव कसे अस्तित्वात आले?
ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र भारताच्या डीआरडीओ आणि रशियाच्या एनपीओ माशिनोस्ट्रोयेनिया यांनी संयुक्तपणे विकसित केले आहे. हे क्षेपणास्त्र त्याच्या वेग आणि अचूक हल्ल्यासाठी जगभर ओळखले जाते. ब्रह्मोस क्षेपणास्त्राचे नाव भारताच्या ब्रह्मपुत्रा नदी आणि रशियाच्या मोस्कवा नदीच्या नावावरून ठेवण्यात आले आहे. हे क्षेपणास्त्र भारताच्या तिन्ही सैन्यात समाविष्ट आहे. या क्षेपणास्त्राची मारा क्षमता 300 ते 500 किमी आहे.
जमीन, समुद्र, हवेतून प्रक्षेपित करण्यास सक्षम
ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र हे स्टेल्थ तंत्रज्ञानाने सुसज्ज आहे ज्यामुळे शत्रूला ते पाडणे सोपे नाही. हे क्षेपणास्त्र जमीन, समुद्र आणि हवेतून डागता येते. आता भारत आणि रशिया दोघेही ब्रह्मोस क्षेपणास्त्राच्या हायपरसॉनिक आवृत्तीवर एकत्र काम करत आहेत. त्याला ब्रह्मोस-२ असे नाव देण्यात आले आहे. हे नवीन क्षेपणास्त्र मॅक ६ च्या हायपरसोनिक वेगाने शत्रूवर हल्ला करण्यास सक्षम असेल.
फायर पॉवर
ब्रह्मोस हे एक सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र आहे. याचा अर्थ असा की ते ध्वनीच्या वेगापेक्षा जास्त वेगाने उडू शकते. त्याची मारा क्षमता ५०० किमी आहे. ज्यामुळे क्षेपणास्त्राची रेंज लांब अंतरावरून नष्ट करता येते. ते पाणबुडीतूनही डागता येते. त्याची खासियत म्हणजे ते लक्ष्यावर अगदी अचूकपणे मारा करते. ते 10 मीटर ते 15 किलोमीटर उंचीवर उडू शकते. भारताच्या ‘ब्रह्मास्त्र’ ब्रह्मोससाठी जग वेडे आहे, फिलीपिन्सनंतर आता हे 3 देश मोठी डील करू शकतात.
‘आग लावा आणि विसरा’ तंत्रात तज्ज्ञ
ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र ‘फायर-अँड-फॉरगेट’ तंत्रज्ञानावर काम करते. याचा अर्थ असा की एकदा क्षेपणास्त्र डागल्यानंतर त्याला मार्गदर्शन करण्याची आवश्यकता नाही. ते आपोआप लक्ष्य गाठते. हे क्षेपणास्त्र सहजासहजी नजरेआड येत नाही. त्यामुळे शत्रूंना त्याचा माग काढणे खूप कठीण आहे. हा एक मोठा फायदा आहे. ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र हे भारताच्या लष्करी सामर्थ्याचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. हे शत्रूंसाठी एक मोठा धोका आहे आणि भारताच्या सुरक्षेसाठी एक मजबूत ढाल आहे.
ब्रह्मोस क्षेपणास्त्राशी महत्त्वाची माहिती
* ब्राह्मोस क्षेपणास्त्र प्रकल्प 1998 मध्ये सुरू झाला.
* 5 मार्च 2008 रोजी भारताने समुद्रातून जमिनीवर मारा करणाऱ्या ब्रह्मोस क्षेपणास्त्राची यशस्वी चाचणी केली.
* हे क्षेपणास्त्र ध्वनीच्या वेगापेक्षा तिप्पट वेगाने शत्रूच्या लक्ष्यांवर हल्ला करण्यास सक्षम आहे.
* ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र जमीन, समुद्र आणि हवेतून डागता येते.
* हे क्षेपणास्त्र शत्रूच्या रडारला चकमा देण्यास सक्षम आहे.
* ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र अतिशय खास हाताळणी तंत्रज्ञानाने सुसज्ज आहे. याचा अर्थ असा की गोळीबार झाल्यानंतर, लक्ष्य गाठण्यापूर्वी त्याचा मार्ग बदलण्याची क्षमता त्याच्यात असते.
* भारत आणि रशिया ब्रह्मोस क्षेपणास्त्राच्या हायपरसोनिक आवृत्तीवर एकत्र काम करत आहेत, ज्याला ब्रह्मोस-2 म्हणतात.
