पुणे : तापमान वाढीसह उष्णतेच्या लाटेमुळे जगभरात प्रसूतींमधील गुंतागुंत आणि जोखीम वाढत आहे. त्यातून मुदतपूर्व प्रसूती, अर्भक मृत्यू, व्यंग असलेले अर्भक जन्माला येण्यासह माता मधुमेह यांसारख्या समस्या निर्माण होत आहेत, असे अमेरिकास्थित ‘क्लायमेट सेंट्रल’ संस्थेच्या अभ्यासातून समोर आले आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेनेही याबाबत गेल्या वर्षी धोक्याचा इशारा दिला होता.
‘क्लायमेट सेंट्रल’ने २०२० ते २०२४ या पाच वर्षांतील उष्णतेच्या लाटेचा गर्भवतींवर होणारा परिणाम अभ्यासला. संस्थेने या अभ्यासाचा अहवाल जाहीर केला आहे. या अभ्यासात २४७ देशांपैकी २२२ देशांचा समावेश होता. तापमान बदलामुळे मुदतपूर्व प्रसूतीची जोखीम वाढविणाऱ्या अतिउष्ण दिवसांमध्ये गेल्या ५ वर्षांत दुपटीने वाढ झाल्याचा निष्कर्ष यातून समोर आला. यात सर्वाधिक वाढ विकसनशील देशांमध्ये झाली आहे. या देशांमध्ये कॅरिबियन देश, मध्य व दक्षिण अमेरिका, आशिया आणि सहारा उपखंड यांचा समावेश आहे. या देशांमध्ये आरोग्य व्यवस्था सक्षम नसताना हा धोका वाढल्याने त्याचे आणखी गंभीर परिणाम होत आहेत, असे अहवालात म्हटले आहे.
संशोधकांनी केवळ प्रसूतीशी निगडित गुंतागुंत वाढविणाऱ्या अतिउष्ण दिवसांचा अभ्यास केला आहे. त्यामुळे प्रत्येक देशांमध्ये प्रत्यक्ष काय परिणाम झाला, हे तपासलेले नाही. मात्र, ‘क्लायमेट सेंट्रल’च्या संशोधकांनी ‘यूएस सेंटर फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन’ या संस्थेच्या अहवालाचा दाखला दिला आहे. केवळ एका अतिउष्ण दिवसामुळे प्रसूतीशी निगडित गुंतागुंत वाढू शकते. त्यातून मुदतपूर्व प्रसूती, अर्भक मृत जन्माला येणे, बाळाच्या आरोग्यावर दीर्घकालीन परिणाम यांसह मातामृत्यूचा धोका संभवतो, असे अहवालात नमूद करण्यात आले.
जागतिक आरोग्य संघटनेने गेल्या वर्षी जून महिन्यात उष्णतेचा प्रसूतीवर होणारा परिणाम मांडणारा अहवाल सादर केला होता. त्यानुसार, जास्त तापमानामुळे मुदतपूर्व प्रसूती आणि मृत अर्भक जन्माला येणे, असे गंभीर परिणाम दिसून येतात. याचबरोबर गर्भवतींमध्ये उच्च रक्तदाब आणि मधुमेहाचा विकारही होऊ शकतो. उष्णतेच्या लाटेमुळे हृदयविकाराचा झटका येण्यासह श्वसनविकाराची गुंतागुंतही होऊ शकते, असे जागतिक आरोग्य संघटनेने म्हटले होते.
तज्ज्ञांचे मत
अतिउष्ण वातावरणामुळे गर्भवतींच्या प्रकृतीतील गुंतागुंत वाढण्याचा धोका असतो. घराबाहेर काम करणाऱ्या आणि उष्णतेपासून संरक्षणाची साधने नसलेल्या महिलांमध्ये हा धोका अधिक असतो. त्यामुळे कृषी, बांधकाम क्षेत्रासह उन्हात काम करावे लागणाऱ्या क्षेत्रातील महिला कामगारांवर याचा परिणाम होतो. याबाबत जनजागृती करण्याची आवश्यकता आहे. गर्भवतींना होणारा उष्णतेचा धोका कमी करण्यासाठी धोरणात्मक पावले उचलण्याची आवश्यकता आहे.- डॉ. गिरिजा वाघ, स्त्रीरोगतज्ज्ञ
