Proton Therapy: टाटा मेमोरियल सेंटरच्या अ‍ॅक्टरेक्स (ACTREC) येथील नॅशनल हॅड्रॉन बीम थेरपीद्वारे आतापर्यंत 541 कॅन्सर रुग्णांवर उपचार करण्यात आले आहेत. या केंद्राचे उद्घाटन पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 11 मे 2023 रोजी केले होते. या अत्याधुनिक केंद्रात 360 अंश फिरणाऱ्या गॅन्ट्रीसह तीन उपचार खोल्या असून, येथे अद्ययावत पेन्सिल बीम स्कॅनिंग (PBS) तंत्रज्ञानाद्वारे इंटेन्सिटी मॉड्युलेटेड प्रोटॉन थेरपी (IMPT) दिली जाते.
15 ऑगस्ट 2023 पासून दोन वर्षांच्या सेवेत 541 रुग्णांनी येथे उपचार घेतले. यापैकी 65% रुग्ण सामान्य श्रेणीत (सवलतीच्या खर्चात), तर 146 रुग्ण (27%) पूर्णपणे मोफत किंवा रुग्ण कल्याण निधी आणि कॉर्पोरेट सामाजिक उत्तरदायित्व (CSR) उपक्रमांद्वारे उपचार केल्याची माहिती शैक्षणिक आणि TMC प्रोटॉन थेरपी केंद्राचे प्रभारी उपसंचालक डॉ. सिद्धार्थ लस्कर यांनी दिली. यातील 86 रुग्ण (16%) बालवयीन होते. उपचारित रुग्णांमध्ये मेंदू आणि मज्जासंस्थेचे ट्यूमर (38%), हाडांचे ट्यूमर (23%), डोके आणि मानेचे ट्यूमर (19%), तसेच बालरोग, स्त्रीरोग, स्तन, प्रोस्टेट आणि गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्यूमर यांचा समावेश होता. सर्व रुग्णांचे तज्ज्ञ गटांद्वारे कसून मूल्यांकन करून प्रोटॉन थेरपीचा जास्तीत जास्त फायदा आणि कमीत कमी दुष्परिणाम हे सुनिश्चित केले गेल्याचेही ते म्हणाले.
केंद्रात लहान मुलांना भूल देऊन उपचार करण्याची सुविधा आणि उपचार घेणाऱ्या मुलांसाठी विशेष खेळाचे क्षेत्र आहे. रुग्णांसाठी “प्रेरक” नावाचा स्वयंसेवी समर्थन गट स्थापन करण्यात आला आहे, जो परस्पर समर्थन आणि माहिती आदान-प्रदानाला प्रोत्साहन देतो. बहुतेक रुग्णांना अ‍ॅक्टरेक्स कॅम्पसमध्ये नाममात्र शुल्कात निवास सुविधा पुरवली जाते.हे केंद्र देशभरातील रुग्णांना सेवा पुरवते, यात पश्चिम क्षेत्र (52%), पूर्व क्षेत्र (23%), उत्तर क्षेत्र (14%), दक्षिण क्षेत्र (6%) आणि मध्य क्षेत्र (4%) यांचा समावेश आहे. 1% रुग्ण आंतरराष्ट्रीय होते, अशी माहिती यावेळी देण्यात आली.
TMC ने प्रौढ आणि बालरोगांमध्ये प्रोटॉन थेरपीच्या वापरासाठी उच्च दर्जाचे वैज्ञानिक पुरावे निर्माण करण्यासाठी संशोधन सुरू केले आहे. TMC आणि भाभा अणुसंशोधन केंद्र (BARC) यांच्यात तंत्रज्ञान आणि जीवशास्त्र संशोधनासाठी सहकार्य सुरू असल्याची माहिती अ‍ॅक्टरेक्स संचालक डॉ. पंकज चतुर्वेदी यांनी दिली.
TMC ने बेल्जियमच्या आयबीए (Ion Beam Applications) सोबत सहकार्याने हे यश मिळवले आहे, जे प्रोटॉन थेरपी उपकरणांचे जागतिक स्तरावरील अग्रगण्य निर्माते आहेत. सप्टेंबर 2025 मध्ये TMC आणि आयबीए यांच्याद्वारे प्रोटॉन थेरपीसाठी प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित केला जाईल. हे केंद्र TMC च्या सर्व रुग्णांना आर्थिक क्षमतेनुसार अत्याधुनिक कर्करोग उपचार देत असल्याची माहिती TMC संचालक डॉ. सुदीप गुप्ता यांनी दिली.
FAQ
१. टाटा मेमोरियल सेंटरच्या अ‍ॅक्टरेक्स येथील प्रोटॉन थेरपी केंद्रात कोणत्या प्रकारच्या रुग्णांवर उपचार केले जातात आणि त्यांना कोणत्या सुविधा मिळतात?
उत्तर: टाटा मेमोरियल सेंटरच्या अ‍ॅक्टरेक्स येथील प्रोटॉन थेरपी केंद्रात 15 ऑगस्ट 2023 पासून दोन वर्षांत 541 कॅन्सर रुग्णांवर उपचार झाले. यात मेंदू आणि मज्जासंस्थेचे ट्यूमर (38%), हाडांचे ट्यूमर (23%), डोके आणि मानेचे ट्यूमर (19%), तसेच बालरोग, स्त्रीरोग, स्तन, प्रोस्टेट आणि गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्यूमर यांचा समावेश आहे. 65% रुग्णांना सवलतीच्या खर्चात, तर 27% रुग्णांना (146) रुग्ण कल्याण निधी किंवा CSR उपक्रमांद्वारे मोफत उपचार मिळाले. 16% रुग्ण बालवयीन होते. केंद्रात लहान मुलांसाठी भूल देऊन उपचार आणि खेळाचे क्षेत्र आहे. तसेच, “प्रेरक” नावाचा स्वयंसेवी समर्थन गट रुग्णांना परस्पर समर्थन आणि माहिती आदान-प्रदानासाठी मदत करतो. बहुतेक रुग्णांना कॅम्पसमध्ये नाममात्र शुल्कात निवास सुविधा मिळते.
२. प्रोटॉन थेरपी केंद्राने देशभरातील रुग्णांना कशा प्रकारे सेवा पुरवली आहे आणि त्याची भौगोलिक व्याप्ती काय आहे?
उत्तर: TMC च्या प्रोटॉन थेरपी केंद्राने देशभरातील रुग्णांना सेवा पुरवली आहे. उपचार घेतलेल्या रुग्णांपैकी 52% पश्चिम क्षेत्र, 23% पूर्व क्षेत्र, 14% उत्तर क्षेत्र, 6% दक्षिण क्षेत्र आणि 4% मध्य क्षेत्रातील होते. 1% रुग्ण आंतरराष्ट्रीय होते. सर्व रुग्णांचे तज्ज्ञ गटांद्वारे मूल्यांकन करून प्रोटॉन थेरपीचा जास्तीत जास्त फायदा आणि कमीत कमी दुष्परिणाम सुनिश्चित केले जाते. हे केंद्र सर्व रुग्णांना आर्थिक क्षमतेनुसार अत्याधुनिक उपचार प्रदान करण्यासाठी वचनबद्ध आहे.
३. TMC च्या प्रोटॉन थेरपी केंद्रात कोणत्या संशोधन आणि प्रशिक्षण उपक्रमांचे आयोजन केले जाते?
उत्तर: TMC ने प्रौढ आणि बालरोगांमध्ये प्रोटॉन थेरपीच्या वापरासाठी उच्च दर्जाचे वैज्ञानिक पुरावे निर्माण करण्यासाठी संशोधन सुरू केले आहे. TMC आणि भाभा अणुसंशोधन केंद्र (BARC) यांच्यात तंत्रज्ञान आणि जीवशास्त्र संशोधनासाठी सहकार्य सुरू आहे. याशिवाय, बेल्जियमच्या आयबीए (Ion Beam Applications) सोबत सहकार्याने प्रोटॉन थेरपी उपकरणांचे यश मिळवले आहे. सप्टेंबर 2025 मध्ये TMC आणि आयबीए यांच्याद्वारे क्लिनिशियन्स, भौतिकशास्त्रज्ञ आणि तंत्रज्ञांसाठी प्रोटॉन थेरपी प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित केला जाईल, ज्यामुळे अधिक कार्यक्षम आणि किफायतशीर उपाय विकसित करण्यावर भर दिला जाईल.
