एन. रघुरामन यांचा कॉलम: सौंदर्य सर्वत्र आहे, मग आपल्या मनातील जळमट बाहेर का काढू नये?

‘अरे, हा ग्रे हेरॉन आहे, तो जखमी झालेला पाहून मला खूप वाईट वाटले,’’’’ मी या शुक्रवारी वर्तमानपत्र हातात धरून ओरडलो. माझी पत्नी धावत आली आणि विचारले, ‘काय झाले?’ मी तिला शुक्रवारी चार वर्तमानपत्रे दाखवली, ज्यात मारल्या गेलेल्या किंवा जखमी झालेल्या वेगवेगळ्या पक्ष्यांचे फोटो होते आणि गुरुवारी मुंबईजवळील ठाण्यातील एका गृहनिर्माण संस्थेने बेजबाबदारपणे झाडांची छाटणी केल्याचा अहवाल आला. “तुम्हाला खात्री आहे की हा ग्रे हेरॉन आहे आणि एग्रेट नाही?’ तिने विचारले. मी माझी जुनी डायरी बाहेर काढली आणि हे कसे हेरॉन? हे लांब पाय आणि रुंद पंख असलेले जलचर पक्षी आहेत हे स्पष्ट केले. जरी हेर्न, एग्रेट्स आणि बिटर्न एकाच आर्डेइ कुटुंबाचे सदस्य असले तरी एग्रेट्स सहसा पूर्णपणे पांढरे असतात, तर हेर्न अनेक रंगांचे असू शकतात. बिटर्न त्यांच्या जाड, फिकट पिवळ्या-तपकिरी पंखांनी वैशिष्ट्यीकृत आहेत, ज्यात गडद पट्टे आहेत. जर मला पक्ष्यांबद्दल काही शिकवल्याबद्दल कोणाला श्रेय द्यायचे असेल तर ते हॉलीवूड अभिनेते ओवेन विल्सन, स्टीव्ह मार्टिन आणि जॅक ब्लॅक असतील, जे मला वाटते की विनोदी दृश्यांमध्ये काही सर्वोत्तम आहेत. म्हणूनच जेव्हा ते तिघेही २०११ मध्ये प्रदर्शित झालेल्या “द बिग इयर’ चित्रपटात एकत्र आले तेव्हा मी तो पाहण्याची संधी गमावू शकलो नाही. हा चित्रपट तीन पक्षिप्रेमींची कहाणी सांगतो, ज्यांपैकी प्रत्येक जण “द बिग इयर’ नावाच्या चित्रपटात काम करत आहे. या वर्षी अमेरिकेतील इतर कोणत्याही पक्ष्यांपेक्षा जास्त पक्षी पाहण्याचा त्यांचा दृढनिश्चय आहे. आणि त्या तीन पक्षिप्रेमींसोबत आपण प्रेक्षकही चित्रपटात शेकडो पक्षी पाहतो आणि प्रत्येकाची गणना करतो.

पण चित्रपटाचे हृदय एका चांगल्या जीवनाच्या अर्थाबद्दल आहे, एखाद्या व्यक्तीला मोठे होणे, पैसे कमावणे, कुटुंब असणे इत्यादींपेक्षा माणूस बनण्यासाठी काय करावे लागते याबद्दल. चित्रपटातील तिन्ही नायकांना त्यांच्या जीवनाचा अर्थ समजतो. ते काय महत्त्वाचे आहे आणि काय नाही याबद्दल वेगवेगळे निर्णय घेतात. कोण महत्त्वाचे आहे आणि कोण नाही आणि जीवनाचा खरा अर्थ काय आहे आणि काय नाही.

चित्रपट पाहिल्यानंतरच्या काही वर्षांत मी पक्ष्यांबद्दल बरेच काही शिकलो. पक्ष्यांबद्दल जाणून घेण्यासारखे इतके काही आहे याची मला कल्पना नव्हती. मी पहिली गोष्ट शिकलो ती म्हणजे पक्षी निरीक्षणासाठी आवश्यक असलेली उपकरणे. चित्रपट पाहताना कोणीतरी म्हटले, ‘आपल्याला आपला डबा शोधावा लागेल.’ चित्रपट संपल्यानंतर मी त्यांना म्हणालो, ‘माफ करा, पण मी तुम्हाला डबा म्हणताना ऐकले. पक्षी पाहण्यासाठी डबा का हवा?’ मला वाटले डबा म्हणजे डबा. ते हसले आणि म्हणाले की तो दुर्बिणीसाठी लहान आहे! मी पहिली गोष्ट केली ती म्हणजे माझा डबा घेतला, जो मी या वर्तमानपत्रासाठी क्रिकेट कव्हर करत असताना क्रिकेट बोर्डाने मला भेट दिला होता.

पक्षीपालन आपल्याला निसर्गातील विविधतेची जाणीव करून देते. बहुतेक पक्षी मुळात सारखेच असतात, पोकळ हाडे, पंख आणि नखे असतात. तरीही स्थलांतर मार्ग, खाद्य नमुने आणि पंख एकत्र करून त्यांनी जगण्याचे असंख्य मार्ग शोधले आहेत. वेगवेगळ्या प्रकारची घरटी बांधण्याची त्यांची क्षमता त्यांची अद्वितीय सर्जनशीलता दर्शवते, ज्याप्रमाणे मानव वास्तुकलाचा समान अभ्यासक्रम शिकूनही इमारतीच्या बांधकामात वेगवेगळ्या प्रकारची सर्जनशीलता प्रदर्शित करतात. चित्रपटातील मुख्य पात्रांप्रमाणे मी दरवर्षी किती पक्षी पाहतो याची मला नोंद नाही, परंतु पक्ष्यांवरचे माझे प्रेम मला वारंवार बाहेर जाण्यास प्रवृत्त करते, ज्यामुळे किमान पावसाळ्यात मला हलका व्यायाम करण्याची संधी मिळते.